Blog

İsyanın Başlangıcı: Lilith – Sümeyya Bulut

İsyan kavramı oldukça geniş bir kavramdır. Tarihi de insanın varoluş tarihine kadar uzanır. İçinde varoluş kaygısı, ölüm korkusu, duygu, düşünce, davranış, tecrübe, savunma, hayatta kalma güdüsü ve benzerlerini barındırır. Peki isyan neden var? Başlangıcı ne?

İnsanlık, tarih boyunca hep bir otorite arayışı içinde olmuştur. Kimi zaman bu otoriteyi bir annede ya da babada bulurken kimi zaman var olduğunu düşündüğü bir yaratıcıda veya inanışta/ideolojide bulmuştur. Ne var ki insan, bu otorite ile olan bağını her zaman istediği gibi sürdüremez. Örneğin bir doğal felaket sonucunda birey yaratıcısının varlığına ya da bir çocuk annesinin yeterli bakımı vermemesi sonucu annesine karşı ağlayarak isyan edebilir. Tabi bu durum isyanın varlığını açıklamak için yeterli değildir. Her şeyin bir başlangıcı olmalıdır. Peki neydi sizce bu başlangıç? Bana sorarsanız kesinlikle tek kelimeyle: Lilith.

Kim bu Lilith? Lilith, Sümer, Babil, Pers ve Tüton mitolojilerinde yer alan ve Musevilik ve Hristiyanlıkta önemli yeri olan bir kadındır. Âdem’in ilk eşi olduğuna, yine aynı inanışa göre tanrının Lilith’i ve Âdem’i aynı anda çamurdan eşit bir şekilde yarattığına inanılır. Bu durum, erkeğin önce yaratılıp sonra ona eşlik etsin diye kadının yaratıldığı tabularına tamamen ters düşmektedir. Bu demektir ki, tanrı insanı kadın ve erkek olmak üzere çift yaratmıştır. Bu nedenle Lilith kendini Âdem ile hep eşit gördü ama cinsel birleşme esnasında Lilith’in sırtı hep yerde toprağa değiyorken, Âdemin sırtı ise hep gökyüzüne. Simgesel olarak günümüzde yeryüzü anaerkil, gökyüzü ise ataerkil olarak kabul edilir ve bu durum iki uç noktayı oluşturur. Toprak doğurganlık ve üretkenliği çağrıştırırken diğer bir yandan ölüm, cehennem, lanetlenme, kötülük ve gizlilik gibi olumsuz çağrışımları da vardır. Gökyüzü ise öncelikle tanrısal olanı, yani göksel olanı, temizliği ve saflığı çağrıştırır.1 Lilith, ikisinin de eşit yaratılmasına rağmen Âdem’in baskın tutumlar sergilemesi sonucunda artık dayanamaz ve en sonunda tanrının yasak olan ismini söyleyerek cennetten kaçar. Ve böylece Lilith’in isyanı başlar.

Fat free cheese-stuffed rice croquettes fit recipe | my fitness brother best bulking steroid for present naïve writing of seeking whore i want to abandon happen a little more especially on fear – life fitness academy türkiye

Cennetten kaçan Lilith’in, yeryüzünde şu an Kızıldeniz yakınlarında bulunan bir mağaraya sığındığı rivayet edilir. Tanrının bir lütfu olan cennetten kaçan Lilith yeryüzünde iblisle birlikte olur.  Âdem ise cennette yapayalnız kalır ve Tanrıya Lilith’i geri getirmesi için yalvarır. Âdemin bu yalvarışı sonucunda Tanrı Lilith’e Senoy, Sansenoy ve Samengelof isimli üç melek göndererek cennete dönmesini söyler ama Lilith yeryüzünde mutludur ve bu teklifi reddeder. Bunun üzerine meleklerden her gün çocuklarının öldürüleceğine dair tehditler alır. Lilith özgürlüğü pahasına bu acıya katlanır. Her şeye rağmen Lilith’in geri dönmeyeceğini anlayan tanrı bu kez kadın ve erkek arasında bir eşitlik söz konusu olmaması için Âdem’in kaburgasından Havva’yı yaratır. Havva Lilith’e fiziki olarak çok benzer ama bu benzerliğin arkasında daha itaatkâr bir kadın vardır. Bu sebeple Havva, Âdem’in hayalindeki kadındır. Âdem’in Havva ile olan bağını duyan Lilith intikam yeminleri eder. Çünkü Lilith her gün çocuklarının öldürülmesindeki sebep olarak Âdem’i görür. Bunun üzerine Lilith iblis sevgilisinin kılığına girerek Havva’nın cennetteki yasak elmayı yemesini sağlar. Bu sebeple cennetten kovulan Âdem ile Havva yeryüzüne gelirler ve artık birer ölümlü olurlar.

Modern zamanlarda Âdem, Havva ve Lilith’i ataerkil bir koca, zayıf, itaatkâr bir eş ve kinci, hükmedici bir eski eş şeklinde yorumlamak çok kolay olurdu. Her ne kadar Lilith efsanesi ataerkil egemenliğe karşı çıkarılan bir isyan olarak görülse de aslında Lilith’in isyanı eşitliğin hatta varoluşun bir isyanıdır.

Psikanalist H.J. Maaz, Lilith’in bu mutlak yadsınma ve sürgününün, yüzlerce yıldır toplumsal olarak kabul gören temel “kadınsı özellikler”in psikososyal olarak tabulaştırılması anlamına geldiğini belirtir ve buna “Lilith Kompleksi” adını verir.2 Lilith Kompleksi’ni Maaz şöyle özetler:

“- Kadın erkeğin ne altındadır, ne de ona verilmiştir. Eşittir, aynı yerden köken alır ve aynı haklara sahiptir.

– Kendi haz alma becerisi vardır ve cinsel olarak aktiftir. Kendi cinselliğinin sorumluluğuna sahiptir.

– Kadın çocuğu reddedebilir ve çocuklar talepkârlıklarının aşırılığı anlamında ‘şeytani’ özelliklere sahiptir.

– Ve erkek bundan tedirgin olmakta ve oryantasyon sorunu yaşamaktadır.”

Bir kadının anne olmayı reddetmesi, haz talep ediyor oluşu her ne kadar normal arzular olsa da toplumların kutsal annelik tanımına zıt düşer. Bu zıtlık kadının (Lilith’de olduğu gibi) dışlanmasına, reddedilmesine sebep olur. Bu sebepledir ki ataerkil toplumlarda kadınların Lilith gibi görünmesi ama Havva gibi davranması istenir. Lilith eşit olmayı, cinsel olarak aktif olmayı, anne olmayı reddeden olarak tanımlanırken Havva ise cinsel olarak pasif olmayı seçen, kendini feda eden anne rolünü temsil eder. Bu sebeple Lilith’in dişiliği ile Havva’nın kutsal anneliği tek vücut olarak görülmek istenir. Maalesef bu durum sadece ataerkil toplumlara özgü bir durum değildir. Dünyanın varoluşundan bu yana gelen yaygın bir istektir.

“İsmim Lilith. Tanrı’nın Adem’le aynı anda yarattığını unutmak için tüm kutsal kitaplardan adını utanmazca sildiği ve cennetinden kovduğu, buna karşılık ölümsüzlükle ödüllendirdiği ve yalnızlıkla cezalandırdığı, yalnızlığını şeytanla düşüp kalkarak gideren, şeytandan olma bebekleri Tanrı tarafından katledilen, Adem’in ilk karısı Lilith’im. Tanrı’ya başkaldıran ilk kadınım…”3

 

Kaynakça

1)  Tarkan, S. (2020, 19 Aralık). Lilith: Ataerkil Düzene Başkaldırının İlk Mimarı. https://arkeofili.com/lilith-ataerkil-duzene-baskaldirinin-ilk-mimari/

2) Hasanoğlu, A. (2015, 28 Kasım). Lilith Kompleksi; kutsal ve fahişe. http://m.radikal.com.tr/yazarlar/alper_hasanoglu/lilith-kompleksi-kutsal-ve-fahise-1481522

3) Pekin, E. (2012). Lilith (1. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu